أَبْتَدِىُ أَعُوذُ بِاللهِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيم. اَلْحَمْدُ لِلهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ وَ الصَّلاَةُ وَ السَّلاَمُ عَلَى رَسُلِنَا مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ اَجْمَعِينَ. هَذَا الْكِتَابُ الْكَافِيَةِ فِي النَّحْوِ
أَبْتَدِىُ başlıyorum, أَعُوذُ ben sığınırım, بِاللهِ Allaha, مِنَ الشَّيْطَانِ şeytandan, (öyle şeytan ki), الرَّجِيمِ recm (taşlanmış) edilmiş. بِسْمِ اللهِ Allahın ismi ile, (öyle Allah ki); الرَّحْمَنِ rahman, الرَّحِيم ve rahimdir. اَلْحَمْدُ hamd, لِلهِ Allahadır. رَبِّ الْعَالَمِينَ Alemlerin rabbi olan Allahadır. وَ الصَّلاَةُ ve salat (destekleme), وَ السَّلاَمُ ve selam, عَلَى رَسُلِنَا elçimiz üzerine, مُحَمَّدٍ Muhammed’in üzerine, وَ آلِهِ اَجْمَعِينَ ve onun (Muhammed’in) âl’inin (ailesinin) tamamının üzerine olsun. هَذَا işte bu, الْكِتَابُ kitab, ne kitabı? الْكَافِيَةِ kafiye adında bir kitab. Ne hakkındadır; فِي النَّحْوِ nahiv ilmi hakkındadır.
Metnin Toplu Manası; Rahman ve Rahim olan Allahın adıyla, taşlanmış şeytandan yine Allaha sığınarak başlıyorum; Hamd, Alemlerin rabbi Allahadır. Ve salat ve selam elçimiz Muhammed resulullah’a ve onun âlinin cemisine olsun.
Bu kafiye kitabı nahiv ilmi hakkındadır. هَذَا ism-i işareti ile bahsedilen, musannıfın zihninde hazır bulunan nahiv kaideleridir. Musannıfın zihninde bu nahiv kaideleri gayet açık bir vaziyettedir ki kendisi sanki gözle görülür gibi müşahede edilmiştir. كِتَابٌ kelimesi, 6 tane olan sülasi mücerred babların birincisi olan فَعَلَ – يَفْعُلُ veznindedir ve كَتَبَ – يَكْتُبُ olarak mevzun olur. كِتَابٌ kelimesinin lügat manası; Yazmak ve cem etmek manalarındadır. كِتَابٌ kelimesinin ıstılahi manası ise; Hangi konu üzere olursa olsun, bahsedilen meselelerin (sorguların) bir araya gelmesidir. Zaten ıstılah ile lügat mana arasında her zaman bir münasebet vardır. Burada ise كِتَابٌ kelimesi ıstılahi manada kullanılmıştır yani nahiv ile ilgili olan her konunun toplanması ve bir bütün haline gelmesini içerir. Musannıfın da yaptığı budur. كَافِيَةٌ kelimesine gelince; Sülasi mücerred olan 6 babın ikincisi olan فَعَلَ يَفْعِلُ vezninde nakıs (mutel ul-fa) bir fiil olan كَفَى – يَكْفِى mazi – muzari fiillerinden gelen bir ismi-i faildir. Yetici, yeten, kifayet edici demektir. Bu ibarenin manası göz önüne getirilince, Musannıf telif etmiş olduğu bu kitabın bahsedilen nahiv konularında talebeye kifayet edeceğini düşündüğünden bu ismi vermiştir. Fakat bu كَافِيَةٌ lafzı kitaba isim yapıldığından, kafiye kitabı denildiğinde aklımıza “yeten” manası değil de, bu kitabın ilk kelimesinden (…اَلْكَلِمَةُ لَفْظٌ) son kelimesine (تُقْلَبُ اَلِفًا…) kadar olan kısım gelmelidir.